Thanh Ba là một huyện miền núi của tỉnh Phú Thọ, vùng đất ghi nhiều dấu ấn nhà nước Văn Lang cổ đại của các Vua Hùng, với những “rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt”. Dòng sông Thao như một dải lụa đào ôm lấy sườn tây Thanh Ba, miệt mài bồi đắp phù sa tạo nên những cánh đồng bát ngát hạ huyện, những bãi ngô, khoai xanh tốt ven bờ. Trong không gian làng quê yên bình tại xã Lương Lỗ, huyện Thanh Ba, có lẽ chưa nhiều du khách biết đến sự tồn tại của một ngôi chùa mang tên Bảo Sái với tuổi đời gần 700 năm, từng được Liên hiệp các hội UNESCO Việt Nam công nhận là “Việt Nam linh thiêng cổ tự”. Chùa Bảo Sái không chỉ đẹp về kiến trúc, cảnh quan, địa thế mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể độc đáo, gắn bó với biết bao thăng trầm của làng quê Lương Lỗ.
Chùa Bảo Sái( xã Lương Lỗ, huyện Thanh Ba) Ảnh: Sưu tầm
Chùa Bảo Sái vốn là ngôi chùa cổ được khởi dựng vào khoảng thời gian năm 1402, cách ngày nay 700 năm. Chùa thờ Ngài Bảo Sái – vị tu hành đắc đạo và cũng là đệ tử thân cận của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Chùa Bảo Sái được xây dựng ở khu đất hình vuông, có diện tích rộng chừng 10.000m2, phía bên phải là ao sen lớn toả ngát hương thơm. Điều đáng chú ý là chùa được xây dựng nằm trọn trong lòng của hệ thống các ngôi đền cổ linh thiêng, trong đó có một số đền tiêu biểu như Đền Anh Cả, Đền Hạ, Đền Trung… Tương truyền các ngôi Đền ở đây đều là nơi thờ tự những người con của vua Hùng. Điều này cho thấy, vị trí của chùa Bảo Sái là quan trọng không chỉ về mặt phong thuỷ mà còn khẳng định mảnh đất Lương Lỗ này cũng là vùng đất thiêng, quy tụ linh khí ông cha và cũng là mảnh đất Phật giáo truyền thống phát triển.
Sử sách về ngôi chùa Bảo Sái trước đây ghi chép rằng, chùa Bảo Sái vốn được hình thành từ một vùng đầm lầy, quá trình trùng tu, xây dựng và phát triển đã giúp ngôi chùa trở nên bề thế và thoát ra khỏi vùng đầm trũng lầy ấy. Thời kỳ lúc đầu khởi dựng, chùa chưa có tên, song trong quá trình xây dựng chùa, các đệ tử thân cận của Ngài Bảo Sái đã thể theo ý nguyện của các môn đệ và thống nhất lấy tên gọi của Ngài đặt cho chùa, và Bảo Sái ( Bảo Sái Tự) ra đời từ đó.
Không chỉ vậy, Bảo Sái cũng chính là ngôi chùa chứng kiến tục lệ giết trâu để cúng đình thần trong làng. Trước mỗi lần diễn ra việc giết trâu, người dân trong làng lại đưa trâu về quy y Tam Bảo tại chùa Bảo Sái. Nhiều lần diễn ra như vậy, người dân đã chứng kiến cảnh những chú trâu thân yêu của họ bỗng dưng rơi nước mắt, cảnh tượng thiêng liêng ấy đã thức tỉnh người dân nơi đây. Vì lẽ đó mà vào năm 1650, người dân làng Lương Lỗ đã từ bỏ tục lệ này.
Trải qua nhiều lần trùng tu tôn tạo, ngày nay chùa được cai quản và tôn tạo trang nghiêm dưới tấm lòng từ bi của Đại Đức Thích Thiện Diệu, người con của kinh thành Huế, do yêu quý mảnh đất Tổ – Phú Thọ, thầy đã tìm về đây và khởi phát duyên lành trở thành trụ trì của Bảo Sái Tự từ năm 2010.
Chùa hiện còn lưu giữ được 3 pho tượng Trúc Lâm Tam Tổ bằng gỗ, sơn son thếp vàng và được điêu khắc rỗng ruột, bên trong có khắc ghi lịch sử giản lược của từng pho. Đây được xem là những báu vật mang giá trị mỹ thuật và lịch sử, làm tôn thêm sự quý giá và nét cổ kính, uy nghiêm của ngôi chùa.
Các pho tượng Trúc Lâm Tam Tổ được lưu giữ trong chùa (Ảnh: Phương Thảo)
Khám phá vẻ đẹp hồn hậu của Bảo Sái Việt Nam Linh Thiêng Cổ Tự cũng là dịp quý Phật tử, du khách muôn phương còn được chiêm bái Bảo Tháp Xá Lợi Phật trang nghiêm thanh tịnh. Nhìn những hạt Xá Lợi với nhiều màu sắc lấp lánh du khách như lạc vào thế giới cõi thiêng của Đức Phật, với sự mầu nhiệm và linh thiêng.
Bên cạnh Bảo Tháp Xá Lợi, trong khuôn viên Bảo Sái Tự còn có bức tượng Phật Di Lặc Bằng đá phiến trắng, cao khoảng 10m và nặng hàng chục tấn nếp mình bên bóng cây Bồ Đề cổ thụ. Năm 2016 với mong cầu của nhân dân và Phật tử gần xa Bảo Sái Tự thành kính cung thỉnh tượng Đức Phật A Di Đà cao 5m7 và 4 vị Tứ Đại Thiên Vương cùng tượng Bồ Tát Quán Thế Âm cao trên 6m về ngự tại khuôn viên của chùa. Tất cả quyện hoà trong một không gian làng quê yên bình mà trang nghiêm đến lạ.
Khuôn viên chùa (Ảnh: Sưu tầm)
Không bề thế, tráng lệ nhưng Bảo Sái tự lại hội tụ được cái linh khí của một vùng đất thiêng, ẩn mình dưới những bóng cây xanh mát toát lên sự thanh tịnh và khiêm nhường. Trước chùa có một ao nước lớn, xưa kia để vào được trong chùa chiêm bái và tụng niệm, phải có người chèo thuyền đưa vào, rồi sau người dân đã bắc cầu nhỏ nối từ đê vào chùa để tiện đi lại. Theo thời gian trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, ngày nay Chùa Bảo Sái đã được cải quan, trở thành nơi phật tử, nhân dân và du khách thập phương tìm về để thấy sự tĩnh tại trong lòng giữa những bộn bề, tấp nập của cuộc sống thường nhật.
Năm 1997 chùa được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Năm 2015, Liên hiệp các hội UNESCO Việt Nam công nhận chùa Bảo Sái là “Việt Nam linh thiêng cổ tự”. Đây là một trong 18 ngôi chùa của cả nước được Liên hiệp các tổ chức UNESCO Việt Nam vinh danh đợt đầu nhằm tôn vinh các giá trị giáo dục, khoa học, văn hóa; di tích lịch sử, di sản văn hóa, vật thể, phi vật thể của nhân loại.
Nhắc đến Thanh Ba, chúng ta không chỉ biết đến chùa Bảo Sái với giá trị lịch sử, kiến trúc, văn hóa đặc sắc, mà ngoài ra mảnh đất này còn tồn tại nhiều di tích, cảnh đẹp nổi bật khác như: Đầm Ba Gạc (thuộc địa phận 2 xã Ninh Dân, và Võ Lao) có vẻ đẹp tự nhiên với 9 ngách uốn lượn, bao quanh là các đồi keo xanh mát, không khí trong lành, mát mẻ; đền Du Yến (xã Chí Tiên) thờ người con yêu dấu của quê hương Đất TổVua Hùng: Ngọc Loan công chúa Quốc mẫu đại vương, một nữ tướng tài ba xuất chúng trong cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng; hay Đền Năng Yên (xã Năng Yên) là nơi thờ Tam Vị Đại Vương: Cả Ngọ Cao Sơn, Nhị Ngọ Cao Sơn và Út Ngọ Cao Sơn đã có công giúp vua Hùng Vương thứ XVII (Hùng Nghị Vương) trong 10 năm nội chiến Hùng – Thục… Đây là điều kiện để Thanh Ba có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển các loại hình du lịch như du lịch tâm linh, du lịch trải nghiệm… Thanh Ba trải qua thời gian với nhiều đổi thay và phát triển về kinh tế – xã hội, song vẫn mang trong mình bản sắc văn hóa của vùng đất thuộc nước Văn Lang thời các vua Hùng. Chính điều đó đã tạo nên một Thanh Ba đa dạng, phong phú và giàu đẹp về truyền thống văn hóa, lịch sử, hấp dẫn du khách thập phương tìm hiểu và khám phá.
Phương Thảo – Trung tâm TTXT Du lịch.
