Sa Pa (Lào Cai) là một điểm đến nổi tiếng với với cảnh sắc núi non hùng vĩ, hoang sơ, khí hậu đặc trưng đặc và đặc biệt là sự đa dạng văn hóa của các dân tộc thiểu số, nơi hội tụ nhiều nhóm dân tộc cùng sinh sống, mỗi dân tộc mang một bản sắc văn hóa riêng biệt.
Sa Pa, một thị xã vùng cao ở phía tây tỉnh Lào Cai, là nơi cư trú của nhiều dân tộc, trong đó có Mông, Dao, Tày, Giáy, Xá Phó và Kinh. Mỗi dân tộc ở Sa Pa đều có những nét văn hóa đặc trưng về ngôn ngữ, trang phục, phong tục tập quán và các nghi lễ truyền thống. Sự đa dạng văn hóa này làm nên sức hút của Sa Pa, thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan, khám phá và tìm hiểu về những giá trị văn hóa truyền thống độc đáo.
Người Dao đỏ
Trang phục truyền thống của người Dao đỏ có màu sắc rất rực rỡ. Đàn ông Dao đỏ trước đây thường để tóc dài sau đó búi sau gáy hoặc búi chổm trên đầu. Y phục mặc thường ngày là quần áo ngắn hoặc dài với màu chàm, màu đen có theo hoạ tiết đặc trưng. Trang phục của phụ nữ người Dao đỏ thì đa dạng hơn bởi quan niệm một bộ trang phục đẹp phải bao gồm 5 màu sắc và màu đỏ là màu chủ đạo. Từ quần áo, khăn quấn cho đến thắt lưng, mũ đều do chính bàn tay phụ nữ Dao đỏ thêu, dệt nên. Bộ trang phục đầy đủ, gồm quần áo, mũ, khăn, thắt lưng, giày dép và xà cạp quấn chân được gọi là “huy lâu”.
Một điểm đáng chú ý: Người Dao đỏ không có văn tự riêng mà sử dụng ngôn ngữ chữ Hán đã được Dao hóa hay còn gọi là chữ Nôm Dao và tiếng nói của họ là hệ H’mông – Dao. Người Dao đỏ ở Sa Pa còn nổi tiếng với bài thuốc tắm bằng thảo dược rất tốt cho sức khỏe. Du khách đi du lịch Sa Pa đều đến đây để thưởng thức dịch vụ tắm lá thuốc này với hơn 10 loại lá thuốc khác nhau có khi lên đến 120 loại lá thuốc. Tắm lá thuốc là một phong tục đặc trưng của người Dao đỏ với quan niệm chữa các bệnh đau nhức cơ, xương, khớp hay cảm cúm, ngứa và táo bón, giúp tăng cường thể lực cho phụ nữ sau khi sinh nở, người sau khi ốm, người lao động nặng nhọc. Bài thuốc không chỉ đơn thuần là một phương pháp chăm sóc sức khỏe mà còn là một yếu tố cấu thành bản sắc văn hóa của đồng bào Dao.
Người Mông Đen
Người Mông đen ở Sa Pa là dân tộc chiếm đa số ở Sa Pa, với trang phục màu đen chủ đạo, được làm từ vải lanh và nhuộm chàm. Trang phục của phụ nữ thường có áo 3 thân, xẻ ngực, mặc cùng yếm và váy, được trang trí bằng những hoa văn thêu tay tỉ mỉ. Người Mông Đen ở Sa Pa nổi tiếng với nghề dệt vải, thêu thùa và nhuộm chàm truyền thống. Nghệ thuật làm trang phục của họ đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Họ sống tập trung ở các bản làng như Cát Cát, Lao Chải, Séo Mí Tý, Tả Giàng Phình, trong đó bản Cát Cát có số lượng người Mông sinh sống đông nhất.
Hiện nay, người Mông Đen ở Sa Pa vẫn giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là nghề làm trang phục truyền thống. Nghệ thuật làm trang phục của người Mông Đen đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của người Mông Đen không chỉ có ý nghĩa đối với cộng đồng dân tộc mà còn thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu.
Dân tộc Giáy
Người Giáy ở Sa Pa là một trong những dân tộc thiểu số sinh sống tại Lào Cai, chủ yếu tập trung ở khu vực Tả Van và Lao Chải. Họ có những nét văn hóa độc đáo, bao gồm cả trang phục, lễ hội, ẩm thực và đời sống sinh hoạt hàng ngày, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa đa dạng của Sa Pa. Hoạt động sản xuất chính của người Giáy là trồng lúa nước và chăn nuôi. Trang phục của phụ nữ Giáy có những đặc điểm riêng, như quần màu đen, áo có nhiều màu sắc (trừ trắng), cài khuy bạc hoặc khuy vải ở bên phải. Lễ hội Roóng Poọc là một trong những lễ hội quan trọng của người Giáy, diễn ra vào tháng Giêng hàng năm, thể hiện ước nguyện về cuộc sống bình an và mùa màng bội thu.
Họ cũng có nhiều món ăn đặc trưng, mang đậm hương vị truyền thống, như xôi nếp, bánh bỏng, bánh giày, và các món ăn từ cá suối, thịt lợn, thịt ngựa. Người Giáy có kho tàng văn học, ca dao, dân ca phong phú, được sử dụng trong nhiều dịp lễ, tết, cưới hỏi, ma chay.
Dân tộc Tày
Người Tày là một trong những dân tộc thiểu số sinh sống ở Sapa, Lào Cai. Họ thường tập trung ở các xã vùng thấp như Bản Hồ, Nậm Sài, Thanh Phú, nơi có địa hình thung lũng bằng phẳng, thích hợp cho việc trồng lúa nước và đánh bắt cá. Người Tày ở Sapa có những nét văn hóa đặc trưng, từ trang phục truyền thống, kiến trúc nhà sàn, đến các làn điệu dân ca như hát lượn, hát khắp và các lễ hội như hội Lồng Tồng.
Dân tộc Xa Phó
Dân tộc Xa Phó, còn gọi là Phù Lá, là một trong những dân tộc thiểu số ở Sa Pa, Lào Cai. Họ có những nét văn hóa độc đáo, đặc biệt là nghệ thuật múa khăn trong các dịp lễ hội. Người Xa Phó có nhiều lễ hội truyền thống, trong đó có lễ hội “quét làng” mang ý nghĩa xua đuổi tà ma và cầu mong một năm mới bình yên, sung túc. Đặc biệt một trong những nét văn hóa đặc sắc của người Xa Phó là điệu múa khăn, thường được biểu diễn trong các dịp lễ hội hoặc khi đón khách.
Trang phục của người Xa Phó, đặc biệt là phụ nữ, có những họa tiết, hoa văn độc đáo, thường được thêu đính hạt cườm và kết hợp với các gam màu như vàng, xanh, đỏ.Đời sống kinh tế của người Xa Phó còn gặp nhiều khó khăn, tuy nhiên họ vẫn giữ gìn và phát huy những nét văn hóa truyền thống của mình.
Văn hóa bản địa Sapa là thứ gì đó đa sắc màu, rất mê hoặc du khách nội địa và quốc tế, tự hào đi suốt theo chiều dài của hàng trăm năm du lịch Sapa. Tới Sapa, bạn nhất định phải trải nghiệm sống 1 ngày trong bản. Sự tĩnh lặng của núi rừng, vẻ đẹp của một cái cây dưới ánh hoàng hôn hay chỉ đơn giản là được tìm hiểu văn hóa bản địa cũng đã đủ chạm trái tim hiếu kỳ của bạn rồi.
