Một trong những nét đặc sắc của văn hóa Lai Châu chính là nghệ thuật thủ công truyền thống. Từ đôi bàn tay khéo léo của người dân, những sản phẩm thủ công tinh xảo đã ra đời, mang đậm dấu ấn của thiên nhiên và con người nơi đây. Trên địa bàn tỉnh Lai Châu hiện đang có 20 dân tộc anh em sinh sống, do đó nghề thủ công truyền thống Lai Châu vô cùng đa dạng, phản ánh sự phong phú của các dân tộc sinh sống trên địa bàn.
Nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc Lự
Nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc Lự ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là một biểu tượng văn hóa đậm nét thể hiện qua các sản phẩm thủ công tinh tế. Tại xã Bản Hon, nơi 100% dân số là người Lự, nghề dệt không chỉ là minh chứng cho sự khéo léo của phụ nữ mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc dân tộc.
Từ trồng bông, xe sợi, dệt vải, đến nhuộm chàm và thêu hoa văn, các sản phẩm thổ cẩm đều được làm thủ công với sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Âm thanh kẽo kẹt của khung cửi đã trở thành một phần cuộc sống thường nhật ở đây, nhắc nhớ về truyền thống lâu đời.
Vải lanh được dệt không chỉ bền mà còn có lợi cho sức khỏe, với khả năng thấm hút mồ hôi tốt.
Nghề dệt thổ cẩm không chỉ mang lại giá trị kinh tế, với mỗi bộ trang phục có giá khoảng 5-6 triệu đồng, mà còn góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc Lự. Chính quyền địa phương cũng đã có những nỗ lực lớn trong việc bảo tồn và truyền dạy nghề dệt cho các thế hệ trẻ, đảm bảo rằng bản sắc văn hóa độc đáo này sẽ không bị mai một theo thời gian.
Làng nghề sản xuất bánh dân tộc ở xã San Thàng
Xã San Thàng, một vùng đất thuộc thành phố Lai Châu, nổi tiếng với làng nghề sản xuất các loại bánh dân tộc. Các sản phẩm đặc trưng như bánh dày, bánh chưng, bánh bỏng không chỉ là món ăn truyền thống mà còn mang ý nghĩa thiêng liêng trong các dịp lễ, Tết. Người dân ở đây chủ yếu thuộc các dân tộc Giáy đã duy trì nghề làm bánh qua nhiều thế hệ.
Đặc biệt phải kể đến bánh bỏng nổi tiếng tại San Thàng, một loại bánh được làm từ gạo nếp, rang lên cho đến khi nở bung như bỏng. Sau đó, người dân dùng mật mía hoặc đường để trộn cùng, tạo thành những viên bánh thơm ngon, ngọt bùi. Đây là một món quà vặt truyền thống thường được dùng trong các dịp lễ hội, đặc biệt là Tết, thể hiện sự khéo léo và tinh hoa ẩm thực của người Giáy ở vùng núi Tây Bắc.
Làng nghề bánh bỏng San Thàng
Nghề sản xuất miến dong tại huyện Tam Đường
Miến dong của huyện Tam Đường từ lâu đã nổi tiếng với chất lượng cao nhờ vào quy trình sản xuất thủ công tỉ mỉ. Miến được làm từ củ dong riềng, một loại cây trồng phổ biến trong khu vực, không sử dụng bất kỳ chất bảo quản hay phụ gia hóa học nào.
Làng nghề làm miến dong Bình Lư có hơn 50 năm phát triển và đã được cấp bằng công nhận làng nghề truyền thống. Quy trình làm miến dong đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm. Để tạo ra sợi miến đạt chuẩn, cần đảm bảo các yếu tố như bột dong nguyên chất, màu trong, sợi miến nhỏ, dai và vị đậm đà. Đặc biệt, khâu phơi miến là quan trọng: sân phơi phải sạch sẽ, thoáng mát, đón được nhiều ánh nắng. Các phên miến được treo trên dây cao để tránh bụi bẩn và giữ độ khô đều.
Công đoạn làm miến bao gồm nhiều bước như xay củ dong, lọc tinh bột, tạo sợi miến, phơi khô và đóng gói. Sản phẩm miến dong Lai Châu khi nấu lên giữ được độ dai, không bị dính và có hương vị đặc trưng, trở thành món ăn truyền thống phổ biến trong nhiều gia đình.
Công đoạn phơi miến rong
Để nâng cao năng suất, nhiều cơ sở đã đầu tư máy móc hiện đại, cải tiến công nghệ nhưng vẫn duy trì chất lượng và hương vị truyền thống. Các hợp tác xã và cơ sở lớn như Duy Sơn, Học Phú, Lệ Hoa hiện có khả năng sản xuất hàng chục tạ miến mỗi ngày, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường.
Miến dong Bình Lư không chỉ là món đặc sản địa phương mà còn được các thương lái đưa đi tiêu thụ ở nhiều nơi trên toàn quốc. Sản phẩm này đã trở thành một trong những biểu tượng đặc trưng của Lai Châu, nổi bật với chất lượng cao và hương vị độc đáo.
Với sự khéo léo và tỉ mỉ trong từng khâu sản xuất, các làng nghề truyền thống đang trở thành biểu tượng văn hóa và kinh tế đặc sắc của vùng núi Tây Bắc. Giữa bối cảnh hiện đại hóa, việc duy trì và phát triển những làng nghề này không chỉ là hành trình giữ gìn bản sắc dân tộc mà còn mở ra những tiềm năng kinh tế mới, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững cho Lai Châu trong tương lai.
P.V
