Ngày 03/6/2025 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 1659/QĐ- BVHTTDL về việc công bố, đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với tri thức dân gian Kỹ thuật đan mây, tre của người Thái tỉnh Điện Biên và Quyết định số 1660/QĐ- BVHTTDL về việc công bố, đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ Mừng cơm mới của người Si La, xã chung chải, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên.
Sản phẩm mây tre đan của người Thái. Ảnh: Hải Biên Lê
Đan mây, tre là nghề truyền thống có từ lâu đời, được người Thái trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác và đến nay vẫn được phát huy. Các sản phẩm được làm ra rất phong phú với nhiều nhóm sản phẩm như: Đồ dùng trong các hoạt động tín ngưỡng, đồ dùng sinh hoạt gia đình, đồ dùng trong lao động sản xuất. Tùy vào mỗi loại sản phẩm mà người đan sử dụng các kỹ thuật đan khác nhau như: Đan nong mốt, nong đôi, nong ba … thể hiện sự khéo léo, cần cù, trí tưởng tượng, khiếu thẩm mỹ và sự tích lũy kinh nghiệm, bí quyết riêng để tạo ra những sản phẩm đan lát thủ công bền, đẹp, qua đó gửi gắm những thông điệp nhân văn sâu sắc về lối sống tích cực, yêu lao động, gìn giữ bảo tồn những tinh hoa văn hóa dân tộc.
Từ những nguyên vật liệu sẵn có tại địa phương như tre, nứa, mây… kết hợp với đôi những bàn tay khéo léo, tài hoa của bà con nông dân đã cho ra đời những sản phẩm mây, tre đan hết sức đẹp mắt như: Bàn mây, ghế mây, đĩa, mâm, gùi, giỏ, ép khẩu, nỏ thi đấu thể thao… Các sản phẩm mây, tre đan của người Thái hiện nay không chỉ có mặt trong tỉnh mà đã có mặt trên thị trường ở một số nơi như: Hòa Bình, Sơn La, Lào Cai và xuất khẩu ra nước ngoài. Các sản phẩm mây, tre đan được người tiêu dùng và khách du lịch ưa chuộng, đánh giá cao cả về chất lượng và mẫu mã. Đây cũng là một tiềm năng để làng nghề phát triển.
Lễ mừng cơm mới được tổ chức, đóng một vai trò quan trọng trong đời sống vật chất, tinh thần của người Si La, là một nét văn hóa truyền thống mang tính nhân văn sâu sắc được người Si La coi trọng, gìn giữ từ nhiều đời nay để tỏ lòng biết ơn với tổ tiên đã phù hộ cho mọi người trong gia đình được bình an, làm ăn thuận lợi và cầu mong cho vụ mùa tới gặp nhiều may mắn, mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu cuộc sống ấm no, đủ đầy; đồng thời biểu dương sức mạnh cộng đồng, xây dựng những giá trị văn hóa tích cực, góp phần tạo nên những phẩm chất tốt đẹp của con người, vượt qua khó khăn, vất vả trong cuộc sống, hướng tới niềm vui và những tương lai tốt đẹp, hạnh phúc.
Lễ mừng cơm mới là một trong những nghi lễ truyền thống đặc trưng của người Si La. Họ không chỉ tổ chức lễ tại từng gia đình của từng dòng họ riêng mà còn quây quần cả bản, cử thầy mo cùng tổ chức cúng cho cả bản.
Trên địa bàn tỉnh Điện Biên có duy nhất 1 bản đồng bào dân tộc Si La là bản Nậm Sin, xã Chung Chải, huyện Mường Nhé với 30 hộ gần 100 nhân khẩu. Lễ mừng cơm mới (ồ ứng khẹ ê) là một trong những nghi lễ quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần phản ánh hiện thực cuộc sống, mang bản sắc độc đáo của dân tộc Si La. Đồng thời, truyền tải những tâm tư, tình cảm, suy nghĩ và thể hiện quan điểm sống của đồng bào Si La. Hiện nay Lễ mừng cơm mới vẫn được người Si La tỉnh Điện Biên gìn giữ, phát huy, tổ chức hằng năm, tích cực trao truyền lại cho thế hệ sau để tiếp nối, nâng niu, trân trọng, phát huy giá trị văn hoá, phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc, qua đó khơi dậy sức sáng tạo, niềm tự hào, giáo dục đạo đức, truyền thống lịch sử, văn hoá của làng bản, quê hương.
Như vậy, tính đến đến tháng 6 năm 2025, tỉnh Điện Biên đã có 22 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia.
