Phát triển du lịch cộng đồng lào cai gắn với nông thôn mới đến năm 2030

Du lịch cộng đồng ở Lào Cai

Lào Cai là tỉnh miền núi phía Bắc, có tiềm năng thiên nhiên và nhân văn nổi trội, thuận lợi cho phát triển du lịch. Điểm nổi bật của Lào Cai chính là bức tranh văn hoá đa sắc màu của cộng đồng 25 nhóm, ngành dân tộc anh em cùng sinh sống, với những nét đặc sắc trong từng nếp nhà, làng bản, trang phục, phong tục tập quán, lễ hội truyền thống. Tỉnh Lào Cai hiện đã trở thành là một trong những điểm đến du lịch nổi bật với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, phong phú về văn hóa và lịch sử. Lào Cai sở hữu nhiều đặc điểm đặc trưng của miền núi, bao gồm những dãy núi cao, thung lũng sâu, và các bản làng dân tộc thiểu số. Các dân tộc như Mông, Dao, Tày, Giáy… sinh sống ở đây không chỉ tạo nên một nền văn hóa đa dạng mà còn là một nguồn tài nguyên vô giá cho ngành du lịch. Du lịch cộng đồng, với sự tham gia trực tiếp của cộng đồng địa phương vào các hoạt động du lịch, đã và đang trở thành xu hướng phát triển mạnh mẽ tại Lào Cai trong những năm gần đây. Mô hình này không chỉ giúp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc mà còn góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân địa phương.

Lào Cai là một trong những tỉnh đầu tiên của Việt Nam áp dụng mô hình phát triển du lịch cộng gắn với xoá đói, giảm nghèo, tạo sinh kế và tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần thu hút khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm loại hình du lịch này. Trong thời gian vừa qua, du lịch cộng đồng đã có sự phát triển mạnh mẽ, nhiều mô hình du lịch cộng đồng đã hình thành ở nhiều địa phương trong tỉnh, phát huy hiệu quả, trở thành điểm đến thu hút sự quan tâm của du khách, dựa trên thế mạnh, đặc sắc của mỗi địa phương. Đồng thời, tỉnh Lào Cai cũng đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng theo định hướng chiến lược phát triển du lịch chung của tỉnh tại Kế hoạch số 254/KH-UBND ngày 28/09/2020 của Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai về “Phát triển sản phẩm du lịch trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030”, Quyết định số 2626/QĐ-UBND ngày 04/11/2022 của UBND tỉnh Lào Cai về ban hành khung chiến lược phát triển du lịch tỉnh Lào Cai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (trong đó nhấn mạnh phát triển loại hình du lịch cộng đồng gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới).

Khám phá thiên nhiên

Tuy nhiên, do các mô hình du lịch cộng đồng giai đoạn đầu đều được thực hiện dưới hình thức thí điểm, thử nghiệm, theo các chương trình, dự án của các tổ chức phi chính phủ tài trợ, do vậy thiếu định hướng phát triển mang tính tổng thể, toàn diện, thậm chí một số nơi còn phát triển mang tính tự phát, vì vậy tỉnh Lào Cai đã chỉ đạo tổ chức nghiên cứu, đánh giá và tổng hợp thành những bài học kinh nghiệm, để định hướng phát triển, tập trung nguồn lực xây dựng thành các điểm mô hình du lịch cộng đồng đạt chuẩn gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới, từ đó triển khai thực hiện thống nhất theo định hướng của tỉnh về phát triển du lịch cộng đồng tỉnh Lào Cai giai đoạn 2025 – 2030.

Vị trí, vai trò của du lịch cộng đồng ở Lào Cai

Du lịch cộng đồng là phương thức phát triển du lịch trong đó cộng đồng dân cư là chủ thể trực tiếp tham gia vào hoạt động du lịch. Phát triển du lịch cộng đồng không chỉ hướng tới mục tiêu xóa đói, giảm nghèo mà còn tạo điều kiện cho người dân tham gia trực tiếp vào quá trình bảo vệ, gìn giữ và tôn tạo cảnh quan thiên nhiên, môi trường sinh thái. Vì vậy, Du lịch cộng đồng được xem là loại hình du lịch mang lại nhiều lợi ích phát triển kinh tế bền vững cho cộng đồng dân cư

Văn hoá dân tộc hấp dẫn

Trong giai đoạn 2015-2020, Du lịch cộng đồng được xác định xây dựng thành thương hiệu du lịch mang đặc trưng riêng của tỉnh (theo quyết định 4867/QĐ-UBND ngày 31/12/2025 của UBND tỉnh Lào Cai về phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển Du lịch tỉnh Lào Cai giai đoạn 2015-2020, tầm nhìn đến năm 2030); Du lịch cộng đồng được xác định là một trong 6 dòng sản phẩm du lịch chính của tỉnh Lào Cai (theo Quyết định số 2626/QĐ-UBND ngày 4/11/2022 của UBND tỉnh Lào Cai về ban hành khung chiến lược phát triển du lịch tỉnh Lào Cai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050). Qua đó, góp phần quan trọng đa dạng hóa sản phẩm du lịch; nâng cao trải nghiệm cho khách du lịch; kéo dài thời gian lưu trú, tăng chi tiêu của khách du lịch khi đến Lào Cai

Phát triển du lịch cộng đồng sẽ mở rộng không gian du lịch, giảm áp lực quá tải (về điện, nước, giao thông…) đối với các đô thị trung tâm nhất là Trung tâm thị xã Sa Pa. Phát triển DLCĐ tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, bảo vệ môi trường khu vực nông thôn, góp phần xây dựng nông thôn mới:

(1) Phát triển DLCĐ tạo điều kiện gia tăng giá trị kinh tế, tăng thêm nguồn thu ngoài sản xuất nông nghiệp. Nhờ có du lịch cộng đồng mà mức tiêu thụ hàng hoá nói chung ở các khu vực nông thôn tăng lên, kích thích sản xuất hàng hoá ở khu vực đó và các khu vực lân cận, thúc đẩy quá trình giao thương giữa các khu vực gắn với cung ứng hàng hoá, dịch vụ cho du khách. Không những gia tăng sản lượng sản xuất hàng hoá mà giá trị của các hàng hoá này cũng được tăng lên vì du lịch là một ngành xuất khẩu tại chỗ, giá trị hàng hoá cung cấp cho du khách cao hơn so với cung cấp phục vụ nhu cầu của người dân địa phương;

(2) Phát triển du lịch cộng đồng giúp tăng số lượng việc làm (bao gồm trực tiếp và gián tiếp) ở nông thôn. Từ đó, tạo việc làm cho lao động, góp phần khắc phục tình trạng thiếu việc làm, lao động nhàn rỗi tại nông thôn; phát triển Du lịch cộng đồng đòi hỏi người dân phải có những kiến thức, kỹ năng nhất định trong phục vụ khách du lịch và các kỹ năng khác liên quan do đó, góp phần nâng cao trình độ dân trí, ứng xử văn minh; thông qua việc xây dựng, phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa (trình diễn dân ca, dân vũ, tổ chức lễ hội truyền thống, sinh hoạt tín ngưỡng…), ẩm thực (chế biến các món ăn truyền thống…), quà lưu niệm… góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc; tạo điều kiện giao lưu hiểu biết văn hóa – xã hội giữa các dân tộc, các vùng miền..

Thực trạng du lịch cộng đồng Lào Cai

Nhiệm vụ xây dựng, phát triển du lịch cộng đồng tỉnh Lào Cai đã được xác định từ rất sớm. Lào Cai là một trong những tỉnh đầu tiên của Việt Nam xây dựng, áp dụng mô hình phát triển du lịch cộng gắn với xoá đói, giảm nghèo cho cộng đồng các dân tộc thiểu số với sự hỗ trợ của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới (nghiên cứu phát triển du lịch cộng đồng gắn với xoá đói giảm nghèo tại huyện Sa Pa -1998) và Tổ chức Bánh mì thế giới (hỗ trợ xây dựng 02 mô hình du lịch cộng đồng thí điểm tại 2 xã Bản Hồ và San Sả Hồ, huyện Sa Pa trước đây, nay là thị xã Sa Pa). Sau 2 năm đi vào vận hành mô hình du lịch cộng đồng do Tổ chức Bánh mì thế giới hỗ trợ triển khai đã được chứng minh là hiệu quả trong việc nâng cao sinh kế và tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số. Giai đoạn trước năm 2015, du lịch cộng đồng chủ yếu phát triển tại Sa Pa và phần lớn, mang tính tự phát. Sau đó, du lịch cộng đồng tỉnh Lào Cai từng bước phát triển có hệ thống và đã được đưa vào Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Lào Cai giai đoạn 2015 – 2020, tầm nhìn 2030 được phê duyệt tại Quyết định số 4876/QĐ-UBND ngày 31/12/2015 của UBND tỉnh Lào Cai.

Nghề thủ công đa dạng

Để triển khai phát triển du lịch cộng đồng, UBND tỉnh Lào Cai đã ban hành Kế hoạch số 163/KH-UBND ngày 09/5/2018 thực hiện Dự án “Phát triển du lịch cộng đồng gắn với xây dựng nông thôn mới tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2020”; Tiếp tục chủ trương phát triển du lịch tỉnh Lào Cai thành ngành kinh tế đột phá, trong đó có phát triển du lịch cộng đồng, Tỉnh ủy Lào Cai đã ban hành Đề án số 3: Phát triển văn hóa, du lịch tỉnh Lào Cai giai đoạn 2020 – 2025; HĐND tỉnh Lào Cai đã ban hành Nghị quyết số 06/2021/NQ-HĐND, ngày 09/4/2021 của HĐND tỉnh Quy định một số chính sách hỗ trợ phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2021 – 2025, trong đó có nội dung hỗ trợ du lịch cộng đồng; UBND tỉnh Lào Cai đã ban hành Quyết định số 2626/QĐ-UBND ngày 04/11/2022 của UBND tỉnh Lào Cai về việc phê duyệt Khung chiến lược phát triển du lịch tỉnh Lào Cai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Nghị quyết số 06/NQ-HĐND, ngày 09/4/2021 của Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai đã giải ngân được 32 tỷ đồng cho các hộ gia đình làm du lịch cộng đồng (tại TP. Lào Cai, Sa Pa, Bắc Hà, Bát Xát, Si Ma Cai, Bảo Yên), giúp người dân được tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi, với thủ tục đơn giản, thuận lợi để đầu tư phát triển kinh doanh du lịch, nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch và xây dựng sản phẩm du lịch mới; chính sách hỗ trợ thành lập mới và duy trì hoạt động của các câu lạc bộ, đội văn nghệ tại điểm du lịch đã nhận được sự đồng thuận rất cao của nhân dân, đã bước đầu hình thành được 10 đội văn nghệ dân gian tại các điểm du lịch, khích lệ, tạo điều kiện hỗ trợ một phần về kinh phí, qua đó khuyến khích người dân có ý thức bảo tồn các làn điệu dân ca, dân vũ truyền thống của đồng bào các dân tộc tỉnh Lào Cai.

Ngày 18/10/2022, Hội đồng nhân dân tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 14/2022/NQ-HĐND ban hành một số nội dung, mức chi thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Theo đó, nội dung hỗ trợ phát triển sản phẩm du lịch nông thôn mang đặc trưng vùng, miền không quá 500 triệu đồng/sản phẩm. Ngày 13/11/2023, Hội đồng nhân dân tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 13/2023/NQ-HĐND về sửa đổi bổ sung bãi bỏ một số khoản tại Điều 3 của Quy định kèm theo Nghị quyết số 14/2022/NQ-HĐND ngày 18 tháng 10 năm 2022 của Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành quy định một số nội dung, mức chi thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Theo đó, hỗ trợ xây dựng mô hình thí điểm phát triển du lịch nông thôn theo hướng du lịch xanh, có trách nhiệm và bền vững tối đa 70% kinh phí thực hiện, nhưng không quá 3.000 triệu đồng/mô hình.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 13 điểm du lịch cộng đồng được công nhận, chiếm 35% các điểm du lịch đã được công nhận, cùng với đó là hệ thống các làng, thôn, bản có thực hiện các hoạt động kinh doanh dịch vụ phục vụ khách du lịch tại cộng đồng. Hầu hết các điểm du lịch cộng đồng tập trung chủ yếu ở thị xã Sa Pa, huyện Bắc Hà và từng bước mở rộng sang các huyện khác, như: Bát Xát, Bảo Yên.

          Toàn tỉnh có 467 nhà ở có phòng cho khách du lịch thuê (homestay), chiểm 35% tổng số cơ sở lưu trú du lịch trên địa bàn tỉnh (có biểu 2 kèm theo), trong đó tập chung chủ yếu tại thị xã Sa Pa (355 hộ), huyện Bắc Hà (59 hộ), huyện Bát Xát (30 hộ), huyện Bảo Yên (17 hộ), huyện Văn Bàn (5 hộ); thành phố Lào Cai (1 hộ). Các nhà nghỉ lưu trú tại gia cơ bản đã đảm bảo yêu cầu về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ lưu trú, như: Chăn, ga, gối, đệm, buồng ngủ, nhà vệ sinh, bếp nấu ăn,… đáp ứng nhu cầu tối thiểu khi khách lưu trú tại gia đình. Khi lựa chọn dịch vụ homestay, khách du lịch có điều kiện ngủ, nghỉ, sinh hoạt tại những ngôi nhà truyền thống của đồng bào các dân tộc tại làng bản, như: Nhà truyền thống người Dao, Mông, nhà sàn của đồng bào dân tộc Tày, nhà trình tường người Hà Nhì,… cùng với đó, du khách có thể tìm hiểu về phong tục tập quán, đời sống văn hóa của người dân địa phương. Hiện nay, tỉnh Lào Cai có 3 nhóm cơ sở lưu trú tại gia (homestay) của đồng bào dân tộc Giáy tại xã Tả Van (thị xã Sa Pa) và dân tộc Tày tại xã Tà Chải (huyện Bắc Hà), xã Nghĩa Đô (huyện Bảo Yên) được Hiệp hội du lịch các quốc gia ASEAN công nhận đạt chuẩn homestay ASEAN. Đây là cơ hội để quảng bá, giới thiệu du lịch cộng đồng của tỉnh với khách du lịch, nhất là khách du lịch quốc tế.

          Về lao động trong du lịch cộng đồng, trên toàn tỉnh có khoảng 4.000 lao động tham gia hoạt động du lịch cộng đồng (chiếm 14,29% lao động trong lĩnh vực du lịch của tỉnh). Lao động đang hoạt động kinh doanh du lịch cộng đồng trên toàn tỉnh đã được quan tâm bồi dưỡng, đào tạo về kiến thức, kỹ năng nghề du lịch theo tiêu chuẩn, góp phần nâng cao chất lượng của nguồn nhân lực du lịch phục vụ nhu cầu ngày càng cao của khách du lịch, từng bước hướng tới chuyên nghiệp. Các ngành, địa phương đã liên kết đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho các đơn vị, hộ kinh doanh du lịch về những kiến thức và kỹ năng ngành nghề kinh doanh lưu trú tại nhà dân, nghiệp vụ thuyết minh viên, hướng dẫn viên du lịch tại điểm theo tiêu chuẩn, nhằm từng bước nâng cao chất lượng phục vụ khách du lịch tại các điểm du lịch cộng đồng. Năm 2022 – 2023, đã thực hiện tập huấn, hướng dẫn kỹ năng nghiệp vụ về du lịch cho 300 lao động du lịch cộng đồng.

Về mô hình quản lý du lịch cộng đồng: Hiện nay, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chưa ban hành quy định, hướng dẫn về mô hình quản lý du lịch cộng đồng. Để đáp ứng yêu cầu quản lý, phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn, UBND huyện Sa Pa (nay là Thị xã Sa Pa) đã ban hành Quyết định số 12/QĐ-UBND ngày 16/01/2016 về việc Ban hành Quy chế quản lý hoạt động du lịch cộng đồng tại các xã trên địa bàn huyện Sa Pa, đồng thời thành lập Ban Quản lý du lịch cộng đồng của 05 xã, gồm: Tả Van (07 thành viên do Chủ tịch xã làm Trưởng ban); Bản Hồ (07 thành viên do Chủ tịch xã làm Trưởng ban); Tả Phìn (07 thành viên do Phó Chủ tịch xã làm Trưởng ban); xã Hầu Thào (07 thành viên do Chủ tịch xã làm trưởng ban); Lao Chải (07 thành viên do Phó chủ tịch làm trưởng ban). Tiếp đó, đến ngày 01/12/2023, UBND tỉnh Lào Cai đã ban hành Quyết định số 39/2023/QĐ-UBND quy định một số nội dung về quản lý hoạt động du lịch, khu du lịch, điểm du lịch trên địa bàn tỉnh Lào Cai, trong đó có định hướng mô hình chung thành lập Ban quản lý du lịch cộng đồng cấp xã, bao gồm các thành viên đại diện chính quyền, các đoàn thể và đại diện các hộ kinh doanh du lịch cộng đồng.

Công tác xúc tiến, quảng bá du lịch cộng đồng của tỉnh giai đoạn 2015 – 2023 chủ yếu được lồng ghép với hoạt động xúc tiến chung của tỉnh. Xây dựng các ẩn phẩm quảng bá du lịch: Du lịch chợ phiên; du lịch leo núi; du lịch tâm linh; bản đồ Sa Pa, Bắc Hà; In ấn bộ công cụ nhận diện thương hiệu của du lịch Lào Cai; xuất bản sách ảnh du lịch Lào Cai; tham gia Liên hoan các làng du lịch cộng đồng tại Hòa Bình,… Chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động xúc tiến, quảng bá du lịch thông qua cổng thông tin du lịch tỉnh Lào Cai (dulichlaocai.vn), Cổng du lịch thông minh tỉnh Lào Cai (laocaitourism.vn), trang thông tin du lịch Tây Bắc (dulichtaybac.vn), trang thông tin du lịch dành cho thị trường nước ngoài (sapa-tourism.com), fanpage Du lịch Lào Cai trên mạng xã hội,…

Định hướng phát triển du lịch cộng đồng Lào Cai gắn với nông thôn mới đến năm 2030

Năm quan điểm phát triển: (1) Phát triển du lịch cộng đồng phải phù hợp các định hướng phát triển kinh tế – xã hội, chiến lược, quy hoạch phát triển du lịch của tỉnh Lào Cai, đồng thời, đảm bảo an ninh – quốc phòng; tiêu chuẩn TCVN 13259:2020 Du lịch cộng đồng – Yêu cầu về chất lượng dịch vụ và tiêu chuẩn ASEAN Community Based Tourism standard (Tiêu chuẩn ASEAN về du lịch dựa vào cộng đồng) – 2016 và được quan tâm đầu tư tương xứng về hạ tầng theo tiêu chuẩn của điểm du lịch; (2) Phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững, gắn với bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của các dân tộc, giữ gìn cảnh quan thiên nhiên và bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học và thích ứng với biến đổi khí hậu; có trọng tâm, trọng điểm, có chất lượng, xây dựng thương hiệu du lịch cộng đồng của tỉnh, nâng cao khả năng cạnh tranh, trở thành một trong những ngành kinh tế có vai trò quan trọng nhằm tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương, góp phần xây dựng nông thôn mới; (3) Phát triển du lịch cộng đồng dựa vào tài nguyên du lịch và nguồn lực nội tại của địa phương là yếu tố quyết định; tranh thủ nguồn lực từ bên ngoài để tạo đột phá. Đẩy mạnh công tác xã hội hóa phát triển sản phẩm du lịch, khuyến khích và tạo điều kiện thu hút đầu tư của các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước để phát triển các sản phẩm du lịch, có sức hấp dẫn du khách trong và ngoài nước; (4) Phát triển du lịch cộng đồng trong sự liên kết chặt chẽ về không gian, liên ngành và xã hội hóa cao, du lịch cộng đồng nằm trong chuỗi sản xuất của cộng đồng (như sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dược liệu, cung ứng các dịch vụ như ăn uống, lưu trú,…) nhằm gia tăng giá trị sản xuất và thu nhập theo chuổi giá trị; tạo sự đa dạng và hấp dẫn (luôn luôn đổi mới và thích ứng) đáp ứng thị trường truyền thống và thị trường tiềm năng; (5) Phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng vì lợi ích của người dân, cộng đồng và xã hội.

Ẩm thực du lịch cộng đồng

Bốn nguyên tắc phát triển: Nguyên tắc 1 – Bình đẳng xã hội: Trong quá trình phát triển du lịch cộng đồng, các thành viên của cộng đồng tham gia lập kế hoạch, thực hiện và quản lý hoạt động du lịch trong cộng đồng. Các lợi ích kinh tế được phân chia, không chỉ cho công ty du lịch mà cho cả thành viên cộng đồng;  Nguyên tắc 2 – Tôn trọng văn hóa địa phương và các di sản thiên nhiên: Trong quá trình hoạt động Du lịch cộng đồng, tất cả các thành phần tham gia đều phải có ý thức và hành động cụ thể tôn trọng và bảo vệ nguồn tài nguyên du lịch, đó chính là văn hóa địa phương và các tài nguyên thiên nhiên: Nguyên tắc 3 – Chia sẻ lợi ích: Các lợi ích kinh tế từ du lịch được chia sẻ cho cộng đồng và các đối tác liên quan,d đồng thời cũng được trích một phần để phát triển cộng đồng, mang lại lợi ích chung cho xã hội như: tái đầu tư cho cộng đồng xây dựng đường sá, điện, chăm sóc sức khoẻ, giáo dục, bảo tồn văn hóa v.v..;  Nguyên tắc 4 – Sở hữu và sự tham gia của địa phương: Trong phát triển du lịch cộng đồng cần đảm bảo sự sở hữu cũng như tối đa hóa sự tham gia của cộng đồng địa phương và lợi ích mà họ có được từ các hoạt động du lịch. Hơn thế nữa, việc tham gia của cộng đồng vào các hoạt động du lịch chính là cách thức tạo ra các sản phẩm Du lịch cộng đồng.

Ba mục tiêu cụ thể: (1) Phấn đấu đón 1.700.000 lượt khách tham quan loại hình du lịch cộng đồng; Tổng thu từ du lịch cộng đồng chiếm 10% trong tổng số thu từ khách du lịch của tỉnh; (2) Có 07 mô hình du lịch cộng đồng đạt tiêu chuẩn ASEAN, 25 mô hình du lịch cộng đồng đáp ứng điều kiện điểm du lịch cấp tỉnh hoặc TCVN 13259:2020 Du lịch cộng đồng – Yêu cầu về chất lượng dịch vụ; 15 thôn thực hiện mô hình du lịch cộng đồng theo đề án được công nhận thôn nông thôn mới, thôn kiểu mẫu; (3) Nâng cao chất lượng dịch vụ Homestay hiện có, thúc đẩy phát triển mới khoảng 94 cơ sở Homestay, nâng tổng số Homestay toàn tỉnh lên 560 cơ sở; tạo việc làm cho 2.500 lao động; Nghiên cứu, phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa, sinh thái, ẩm thực, nông nghiệp.

Ba nhiệm vụ trọng tâm: (1) Đầu tư xây dựng 07 mô hình du lịch cộng đồng theo tiêu chuẩn ASEAN (với các hạng mục đầu tư chính như: Lập Quy hoạch chi tiết xây dựng, quy hoạch dân cư nông thôn; Tư vấn lập dự án xây dựng mô hình du lịch cộng đồng; Đầu tư xây dựng cổng chào, trạm đón tiếp khách mô phỏng kiến trúc văn hóa dân tộc; Đầu tư xây dựng không gian trải nghiệm văn hóa dân tộc (gồm Nhà du lịch cộng đồng, và các công trình phụ trợ); Xây dựng bãi đỗ xe; Xây dựng nhà vệ sinh công cộng v.v….); (2) Đầu tư xây dựng 25 mô hình du lịch cộng đồng theo tiêu chuẩn điểm du lịch cấp tỉnh hoặc TCVN 13259:2020 Du lịch cộng đồng – Yêu cầu về chất lượng dịch vụ (với các hạng mục chính như Tư vấn lập dự án xây dựng mô hình du lịch cộng đồng; Đầu tư xây dựng cổng chào, trạm đón tiếp khách mô phỏng kiến trúc văn hóa dân tộc; Đầu tư xây dựng không gian trải nghiệm văn hóa dân tộc (gồm Nhà du lịch cộng đồng và công trình phụ trợ) v.v…); (3) Nhiệm vụ xúc tiến quảng bá du lịch cộng đồng (với các nhiệm vụ chính như Xây dựng, in ấn, tờ rơi, tập gấp, bản đồ du lịch và các ấn phẩm quảng bá du lịch. Tại mỗi điểm du lịch cộng đồng xây dựng trailer quảng bá du lịch; Đầu tư xây dựng hệ thống hướng dẫn thông tin du lịch (bảng thông tin, biển báo, ..) tại các khu, điểm du lịch; Xây dựng chuyên mục thông tin điện tử xúc tiến đầu tư và quảng bá du lịch cộng đồng tỉnh Lào Cai v.v…).

Lời kết

Như vậy, sau thời gian phục hồi do tác động của dịch Covid 19, du lịch cộng đồng tỉnh Lào Cai đang từng bước được phục hồi. Năm 2023, du lịch cộng đồng đón khoảng 700.000 lượt khách, tổng thu từ du lịch cộng đồng chiếm khoảng 5% tổng thu từ du lịch của tỉnh. Hiện nay, tỉnh Lào Cai đã có 3 nhóm cơ sở lưu trú tại gia của đồng bào Giáy xã Tả Van (thị xã Sa Pa) của đồng bào Tày, xã Tà Chải (huyện Bắc Hà), dân tộc Tày, xã Nghĩa Đô (huyện Bảo Yên) được Hiệp hội du lịch các quốc gia ASEANcông nhận đạt chuẩn homestay ASEAN. Cùng với các loại hình du lịch khác, du lịch cộng đồng Lào Cai đã thu hút được sự quan tâm của du khách và góp phần quan trọng vào việc nâng cao đời sống cho cộng đồng các dân tộc tham gia vào các hoạt động du lịch cộng đồng. Việc mở rộng hoạt động du lịch đến các làng bản đã tạo ra cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho cộng đồng các dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho các địa phương. Theo kết quả điều tra thu nhập bình quân của các hộ tham gia du lịch cộng đồng tại Sa Pa đạt từ 80-216 triệu đồng/năm, các đội văn hóa hoạt động ổn định với mức thu nhập 3 triệu đồng/ buổi diễn.

Bên cạnh đó, sự phát triển du lịch cộng đồng cũng đem lại cơ hội phục hồi và phát triển của một số nghề truyền thống và các phong tục và sinh hoạt văn hóa cộng đồng, góp phần bảo tồn và phát huy hiệu quả bản sắc văn hóa các dân tộc. Cụ thể: Sản phẩm thủ công truyền thống có thổ cẩm, nhạc cụ truyền thống, trang sức bằng bạc,…; ẩm thực dân tộc: Thắng cố, Xôi bảy màu, Lạp sườn, Tương ớt, gạo Séng Cù, gà thuốc, …; Các hoạt động văn hóa dân gian, lễ hội truyền thống cũng dần thu hút được sự tham gia của du khách và các đơn vị lữ hành, góp phần quảng bá trực tiếp cho các giá trị văn hóa của đồng bào các dân

Tuy nhiên, du lịch cộng đồng cũng có nhiều hạn chế như: các điểm du lịch cộng đồng trên địa bàn mới chỉ khai thác dịch vụ ăn, nghỉ và biểu diễn văn nghệ phục vụ khách du lịch, thiếu các hoạt động thu hút và kéo dài thời gian lưu trú của du khách tại địa phương; Các nghề thủ công truyền thống mặc dù bước đầu đã được khai thác phục vụ du lịch nhưng mới chỉ dừng lại ở những mô hình thí điểm nên chưa tạo được sức lan tỏa; Vấn đề xử lý nước thải, rác thải, đặc biệt là nước thải và rác thải sinh hoạt tại các điểm du lịch cộng đồng chưa được quan tâm đúng mức, dẫn tình trạng ô nhiễm môi trường và gây ra nhiều phản cảm đối với du khách; Hầu hết các điểm du lịch cộng đồng chưa được đầu tư hoàn thiện hạ tầng du lịch thiết yếu theo quy định như: Đường giao thông, bãi đỗ xe, hệ thống cấp thoát nước, nhà vệ sinh cộng cộng, điểm dừng chân ngắm cảnh và giới sản phẩm địa phương, hệ thống biển báo và biển chỉ dẫn du lịch, Nhà du lịch cộng đồng,… gây khó khăn cho du khách và các đơn vị lữ hành trong tiếp cận điểm đến và phục vụ du khách tại điểm đến; Các hộ gia đình thu nhập thấp ít có cơ hội tham gia vào các hoạt động du lịch cộng đồng do không đủ nguồn lực tài chính để đầu tư; Phần lớn các homestay chưa được công nhận theo tiêu chuẩn, nhiều cơ sở không đảm bảo về hạ tầng, an toàn phòng, chống cháy nổ, vệ sinh an toàn thực phẩm, chưa có biên bản chấp thuận kết quả nghiệm thu về phòng cháy chữa cháy và an ninh trật tự, chưa được cấp tài khoản khai báo tạm trú cho người Việt Nam và người nước ngoài,… tiềm ẩn nhiều phức tạp trong công tác quản lý Nhà nước đối với loại hình du lịch cộng đồng.

Vì vậy, với định hướng, chủ trương, quan điểm, mục tiêu, nguyên tắc, nhiệm vụ và giải pháp phát triển du lịch cộng đồng tỉnh Lào Cai gắn với nông thôn mới đến năm 2030, du lịch cộng đồng tỉnh Lào Cai sẽ hướng tới hoàn thiện mô hình, phát triển được các sản phẩm du lịch cộng đồng đặc trưng gắn với phát triển nông thôn mới, giải quyết được những hạn chế, tạo hiệu quả về kinh tế xã hội, thu nhập, việc làm gắn với bảo tồn, khai thác và phát triển văn hóa truyền thống dân tộc – điểm quan trọng làm nên sức hấp dẫn đặc trưng của du lịch Lào Cai.

Tác giả: PTT