Đua ngựa là hoạt động có từ xa xưa của người dân Bắc Hà. Những năm 70 của thế kỉ trước lễ hội đua ngựa diễn ra với quy mô làng và liên làng vô cùng sôi động và hấp dẫn. Ngày 27/5/2021, Lễ hội đua ngựa Bắc Hà đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
_718556815.jpg "Lễ hội đua ngựa Bắc Hà được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia 2")
Trước đây đua ngựa ở Bắc Hà diễn ra đơn giản. Phần thưởng chỉ là bình rượu hoặc mảnh vải lanh. Tuy phần thưởng giá trị không cao nhưng phong trào đua ngựa của Bắc Hà vẫn vô cùng sôi động. Đặc biệt các chàng trai luyện ngựa, háo hức chờ đón đến ngày đua để so tài với nhau. Trong ngày đua người dân quanh vùng cũng đến cổ vũ rất đông, tạo lên không khí đông vui, nhộn nhịp.
_94755914.jpg "Lễ hội đua ngựa Bắc Hà được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia 3")
Đoạn đường thường được chọn để đua là bắt đầu từ trung tâm huyện, đích đến là đoạn đường bắt đầu rẽ vào xã Thải Giàng Phố. Trên đoạn đường đó có cả những đoạn bằng phẳng và cả những đoạn mấp mô để thử tài ngựa và người điều khiển ngựa. Đích đến là một cây cao có treo dải vải đỏ. Người thắng cuộc là người đến đích đầu tiên và lấy được giải vải này.
Không chỉ có đua ngựa bình thường, người Bắc Hà còn có đua ngựa bắn súng. Ngoài khả năng cưỡi ngựa, có ngựa tốt thì người tham gia còn phải là một tay súng thiện xạ. Khi đến đích thì họ phải bắn chính xác vào mảnh vải xanh dán vào vách núi.
_240903846.jpg "Lễ hội đua ngựa Bắc Hà được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia 5")
Vào năm 1975, Bắc Hà tổ chức buổi diễu hành với trên 200 ngựa chào mừng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Mùa xuân năm 1980, huyện đội Bắc Hà tổ chức giải đua ngựa, bắn súng chọn kỵ sĩ, xạ thủ giỏi để tham gia dân binh vận chuyển lương thực.
_948607980.jpg "Lễ hội đua ngựa Bắc Hà được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia 6")
Sau nhiều năm lễ hội đua ngựa bị mai một, không còn phổ biến. Vào những năm 90 của thế kỉ trước đua ngựa bắt đầu được phục hồi, đã có một vài cuộc đua ngựa diễn ra lẻ tẻ do địa phương tổ chức. Đường đua không còn là đường mòn tự nhiên nữa mà được đưa vào sân vận động. Đến năm 2004, lần đầu tiên lễ hội đua ngựa được tổ chức với quy mô khá lớn, thu hút được các các nài ngựa đến từ các địa phương trong và ngoài tỉnh tham gia. Dấu mốc lớn nhất là vào năm 2007, đánh dấu bước phát triển cuả lễ hội đua ngựa bắt đầu cho một hoạt động thường niên. Từ đó đến nay, đến hẹn lại lên giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà được tổ chức vào đầu tháng 6 hàng năm. Đua ngựa giờ đây không chỉ bó hẹp trong phạm vi huyện Bắc Hà mà còn thu hút các tỉnh cùng tham gia.
Phan Phượng
