Khám phá thiên nhiên hoang sơ, tìm hiểu kho tàng văn hóa độc đáo, sinh hoạt cùng người dân tại các bản làng hay tham gia lao động cùng bà con trên đồng ruộng là những trải nghiệm rất hấp dẫn đối với nhiều du khách khi tham gia các chương trình du lịch cộng đồng ở Sa Pa ngày nay.
Du lịch cộng đồng ở Sa Pa được khởi xướng cách đây hơn hai chục năm tại trung tâm xã Tả Van, cách Sa Pa khoảng 10km. Ông Hoàng Văn Mục, người đầu tiên đưa ra ý tưởng làm du lịch cộng đồng (cùng ăn, cùng ở, cùng lao động) hiện tại vẫn sinh sống trong ngôi nhà mang nhiều nét truyền thống nhất của người Giáy Tả Van. Từ ý tưởng ban đầu đấy, ngoài gia đình ông, nhiều hộ gia đình cũng học tập và làm theo mô hình này nhằm phục vụ nhu cầu ngày một tăng của khách du lịch, đặc biệt là các vị khách quốc tế. Từ năm 2008, với sự giúp đỡ của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới (IUCN) và Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV), thị xã Sa Pa đã xây dựng thí điểm Dự án hỗ trợ du lịch bền vững. Với mục tiêu đào tạo, nâng cao nhận thức cho người dân, đặc biệt là đồng bào các dân tộc thiểu số ở Sa Pa trong việc kinh doanh du lịch, giữ gìn bản sắc văn hóa các dân tộc… Dự án hỗ trợ du lịch cộng đồng bền vững tại Sa Pa đã đạt hiệu quả cụ thể, đến nay đã nhân rộng ra nhiều xã như: Cát Cát, Lao Chải, Tả Van, Tả Phìn, Nậm Cang… với sự tham gia của 295 hộ dân (số liệu tháng 12/2019) cùng làm du lịch.
Du lịch cộng đồng là hình thức du lịch tuyệt vời nhất để khám phá bản sắc văn hóa truyền thống tại Sa Pa. Đến với mỗi bản làng khách nhau, du khách lại được tiếp xúc và tìm hiểu những nét riêng truyền thống đã trở thành đặc trưng của mỗi dân tộc. Trải nghiệm ngủ trong những ngôi nhà truyền thống, thưởng thức các món ẩm thực được chế biến, gia giảm theo phương pháp riêng của mỗi dân tộc khác nhau. Vào mỗi thời điểm trong năm, bạn được trải nghiệm các lễ hội truyền thống đặc trưng của mỗi dân tộc như: Lễ hội xuống đồng của người Giáy ở Tả Van, Lễ hội Gầu Tào của người Mông ở San Sả Hồ, Lễ cấp sắc của người Dao đỏ ở Thanh Kim, Lễ hội xòe ở Thanh Phú, trải nghiệm một ngày làm nông dân ở Tả Phìn…
Hay cùng người dân tham gia vào các công việc lao động khác nhau như: cấy lúa, gặt lúa, bẻ ngô, làm nhà, xây trường học…Trực tiếp thực hiện một số công đoạn sản xuất đồ lưu niệm như thêu dệt, vẽ sáp ong hay rèn đúc bạc, nông cụ sản xuất. Dịch vụ tắm lá thuốc cũng được nhân rộng trong các bản làng của người Dao đỏ, như một sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng, phục hồi sức khỏe được đông đảo du khách quan tâm.
Bên cạnh việc tập chung đầu tư để phát triển thế mạnh du lịch nghỉ dưỡng, tâm linh, du lịch cộng đồng là một hướng đi đúng đắn, giúp Sa Pa mở thêm loại hình sản phẩm du lịch cho du khách. Từ đó kéo dài thời gian lưu trú của khách, tăng thu nhập cho các cơ sở kinh doanh du lịch và người dân địa phương. Ngoài những mặt lợi ích trên, phát triển du lịch cộng đồng cón có tác động rất lớn, giúp người dân có những thay đổi tích cực. Như việc bảo tồn văn hóa, trang phục, giữ gìn làng nghề truyền thống, vệ sinh môi trường, bản làng xanh-sạch-đẹp. Người dân các dân tộc ở Sa Pa đã nhanh chóng, nắm bắt và tiếp thu những ý tưởng làm du lịch cộng đồng. Khi đi du lịch quanh thị xã Sa Pa bây giờ, bạn rất dễ nhận thấy sự thay đổi của các bản làng truyền thống ngày xưa. Nhiều ngôi nhà đã được sửa chữa, cơi nới hoặc xây mới kết hợp nguyên vật liệu, kiến trúc truyền thống với hiện đại. Các tiểu cảnh, vườn hoa, bể bơi cũng được nhiều hộ gia đình đầu tư kỹ lưỡng để thu hút và phục vụ nhu cầu tham quan chụp ảnh, hưởng thụ của khách du lịch.
Chính quyền địa phương cũng có nhiều chính sách hỗ trợ người dân làm du lịch cộng đồng như: Mở các lớp đào tạo kỹ năng phục vụ khách du lịch và cấp chứng chỉ cho người dân, hỗ trợ nguồn vốn phát triển du lịch cộng đồng. Xác định được thế mạnh, nét độc đáo riêng của mỗi cộng đồng, bản làng để quảng bá đến từng đối tượng khách du lịch. Khuyến khích thành lập đội văn nghệ truyền thống tại các xã nhằm biểu diễn phục vụ khách. Sa Pa cũng đã và đang khôi phục và tổ chức các lễ hội truyền thống hấp dẫn của mỗi dân tộc khác nhau, và tổ chức các lễ hội theo chuỗi sự kiện vào dịp đầu năm, hay lồng ghép các lễ hội truyền thống với Lễ hội mùa Thu, Lễ hội mùa Hè… để tăng thêm các hoạt động nhằm thu hút khách du lịch.
Để trải nghiệm du lịch cộng đồng ở Sa Pa ngày nay, bạn có thể đi theo các tuyến du lịch như: Sa Pa – Y Linh Hồ – Lao Chải – Tả Van – Giàng Tà Chải; Sa Pa – Sả Séng – Hang Đá – Hầu Thào – Sử Pán; Sa Pa – Má Tra – Tả Phìn – Móng Sến; Sa Pa – Bản Hồ – Thanh Phú – Nậm Sài – Nậm Cang. Để tham gia các tuyến du lịch cộng đồng này, bạn có thể lựa chọn đi bộ điền dã, đi xe máy, ô tô hoặc kết hợp các phương tiện. Thời gian để tận hưởng một chuyến du lịch cộng đồng như trên thường kéo dài từ 2 đến 4 ngày.
Mỗi loại hình du lịch sẽ mang lại cho bạn những trải nghiệm khác nhau. Nếu bạn là người yêu thiên nhiên, núi rừng, làng bản, muốn khám phá những nét văn hóa độc đáo, giao lưu với đồng bào các dân tộc khác nhau… Hãy đến với khu du lịch quốc gia Sa Pa và tham gia vào các chương trình du lịch cộng đồng để có những chuyến đi đáng nhớ ở mảnh đất Sa Pa chưa bao giờ hết thú vị này.
Thành Tuân
