Các loại bánh của dân tộc Giáy
Với người Giáy, việc làm bánh cổ truyền là nét đẹp truyền thống diễn ra hàng tháng. Đặc biệt là trong tết Nguyên Đán (trong ngôn ngữ người Giáy gọi là “Đươn xiêng” tháng tết) với các loại bánh đặc trưng như bánh chưng, bánh bỏng, bánh khảo. Người Giáy sẽ không gói bánh chưng vuông như người Kinh mà chỉ gói bánh gù thuôn hai đầu và ở giữa có độ nhô cao hơn như hình cong của ngọn núi. Để làm ra được những chiếc bánh chưng mang hương vị thơm ngon đặc trưng phải trải qua nhiều công đoạn từ chọn gạo, đỗ xanh, lá bánh, thịt lợn đặc biệt, thảo quả nướng. Gạo sau khi vo sạch để ráo rồi trộn với bột than của cây lúc lắc tạo cho bánh có độ thơm ngậy hơn và để được lâu hơn.
Bánh chưng truyền thống của người Giáy
Bánh bỏng của người Giáy cũng không hề đơn giản. Các bà, các mẹ chọn loại gạo nếp ngon nhất, hạt tròn, đều rồi đem ngâm qua đêm cho gạo nở, sau đó vớt ra, để ráo nước và đem đồ chín thành xôi. Khi xôi chín rắc bột gạo lên và trộn đều để các hạt gạo tách rời nhau. Hạt nếp được ép mỏng dẹt rồi sắp lên những chiếc mẹt tre để phơi khô, gói cất cẩn thận. Khi làm bánh, xôi nếp được lấy ra, rang lên; những hạt nếp phồng nổ lép bép đủ lửa được trộn với đường phên làm từ mật mía. Bánh bỏng vàng ruộm, giòn, thơm được sắp vào khuôn gỗ rồi được cắt khéo léo bằng dao sắc thành những chiếc bánh bỏng nhỏ hoặc cho vào bát hay những chiếc đĩa nhỏ xinh xinh để dâng cúng tổ tiên.
Ngọt ngào hương vị bánh khảo ngày tết
Bánh dày của dân tộc Mông.
Bánh dày là loại bánh truyền thống phổ biến trong các dịp lễ Tết, đám cưới, đám hỏi của người dân tộc Mông ở Lào Cai để bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên và mong ước một năm mới ấm no, hạnh phúc. Khác với bánh dày miền xuôi, bánh dày của dân tộc Mông có kích thước to hơn, dẻo và thơm, thường được làm từ gạo nếp nương. Gạo nếp nương sau khi được ngâm kỹ sẽ đem hấp chín, giã nhuyễn trong cối đá cho đến khi thành một khối dẻo mịn và nặn thành những chiếc bánh hình tròn được gói trong lá chuối hoặc lá dong. Trong đời sống của người Mông, bánh dày còn là biểu tượng của tình cảm gia đình, khi các thành viên trong nhà cùng nhau giã bánh, tạo nên sự gắn kết giữa các thế hệ.
Bánh dày truyền thống dân tộc Mông
Bánh dợm của dân tộc Tày (hay còn gọi là khẩu pảnh)
Bánh rợm là loại bánh truyền thống trong ngày tết thanh minh và rằm tháng bảy của người dân tộc Tày. Bánh rợm với vẻ ngoài đơn sơ nhưng bên trong lại chứa đựng tấm lòng thành kính, hiếu lễ của người dân nơi đây dâng lên gia tiên cầu cho mùa màng bội thu, một năm đủ đầy.
Làm bánh rợm khâu chọn nguyên liệu rất quan trọng. Gạo nếp làm bánh là gạo nếp ngon, mới gặt về được ngâm nước nửa ngày rồi đem xay nhuyễn thành bột nước. Sau đổ bột nước vào một cái túi vải treo lên cho ráo hết nước hoặc lấy đá ép cho hết nước để bột ráo đến khi bột quánh mịn thành một khối trắng tinh, dẻo mà không dính tay là gói bánh được. Phần nhân bánh ngọt hay mặn là do khẩu vị của từng gia đình. Nếu ăn ngọt, nhân bánh là đỗ xanh đồ chín, giã nhuyễn rồi trộn với đường. Nếu ăn mặn, người Tày sẽ lấy thịt ba chỉ xào với hành, tiêu để làm nhân bánh. Khi gói, người phụ nữ Tày khéo léo cho nhân vào giữa phần bột mịn, nặn tròn kín trong lòng bàn tay, để nhân gọn trong bột, rồi gói bằng lá chuối đã được phơi khô, bôi thêm lớp mỡ mỏng trước khi gói để bánh khi chín không bám dính vào lá, rồi gấp hai đầu lá chuối lại rồi đem ra hấp chín. Chiếc bánh rợm khi chín sẽ mang hương lúa nếp, hương thơm của lá chuối rừng. Khi thưởng thức, bánh càng nhai kĩ, càng cảm nhận rõ vị dẻo thơm, mềm, bùi quện trong miệng, rất bình dị mà ấm cúng.
Bánh dợm trong ngày tết thanh minh và rằm tháng 7 dân tộc Tày
Trong cuộc sống luôn có nhiều đổi thay theo thời gian nhưng qua bao thế hệ, văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc tỉnh Lào Cai vẫn vẹn nguyên. Với các loại bánh của mỗi dân tộc không đơn thuần là món ngon trong ngày tết mà còn chứa đựng tinh hoa ẩm thực truyền thống và mạch nguồn văn hóa của cả cộng đồng các dân tộc trên mảnh đất quê hương Lào Cai cần được lưu truyền và gìn giữ.
Kim Anh
