Chắc hẳn trong chúng ta ai cũng đã từng uống bia. Nhưng đã ai từng nghe nói đến bia Hà Nhì chưa? Bia do người dân tộc Hà Nhì sản xuất tại Y Tý, Bát Xát, Lào Cai.
Có lẽ nhiều người nghĩ chắc hẳn ở đây mới xây dựng nhà máy bia. Nhưng không, ở đây nhà nào cũng nấu bia, cả làng ủ bia, không phải mới mà có tuổi đời hàng trăm năm nay, đến người già còn không nhớ được nó có từ bao giờ. Nghe lạ không? Chúng ta cùng đến Y Tý để thưởng thức vị bia thơm ngon của người Hà Nhì.
Bia của người Hà Nhì làm từ gạo nếp. Công đoạn ủ bia thì quả là cầu kỳ và độc đáo. Để có được hũ bia ngon, mùi thơm đặc trưng thì điều quan trọng nhất đó là phải chọn được loại gạo nếp ruộng phơi đủ nắng, hạt đều và có mùi thơm. Gạo nếp được đãi sạch, ngâm nước 1 tiếng rồi đem đồ thành xôi. Khi xôi chín, người ta tãi xôi ra mẹt và để nguội. Để từng hạt xôi ngấm đều men người ta dùng nước đun sôi để nguội vẩy lên mẹt xôi cho từng hạt tơi ra, không dính vào nhau. Ngoài gạo ra thì men là cũng là yếu tố quan trọng để làm bia ngon. Men để ủ thành bia là được làm thủ công từ hạt cây rừng, nghiền nhỏ trộn với bột gạo nếp và ủ trong rơm. Sau khi xôi nguội, người ta rắc men trộn đều và cho xôi vào hũ sành, bịt kín lại. Sau 3 ngày, phần cơm xôi đó sẽ lên men, tiết ra nước, phần cái nổi lên trên và phần dưới là nước cốt. Nước cốt màu trắng ngà có mùi thơm và vị ngọt dịu. Lúc này, sẽ chế thêm nước sôi để nguội vào hũ và tiếp tục ủ, đủ 15 ngày sẽ cho ra sản phẩm bia. Cứ 10 kg gạo nếp sẽ cho khoảng 7 lít bia. Càng ủ lâu, nước bia chuyển từ trắng sẽ sang vàng và uống càng ngon.
Bia là đồ uống truyền thống của người Hà Nhì, thường được dùng khi gia đình có việc lớn như ma chay, cưới hỏi, đón khách quý. Được làm từ những nguyên liệu tự nhiên như gạo nếp, men truyền thống, nước mạch chảy từ núi ra và đặc biệt không qua bất kỳ một khâu chưng cất nào nên bia có vị thơm, ngọt của gạo nếp. Không nồng như rượu hay các loại bia mà ta từng thấy, bia Hà Nhì có vị ngòn ngọt, thơm, hơi the the đầu lưỡi. Đặc biệt bia không kén người uống, ai cũng có thể thưởng thức. Nếu ai đã từng thưởng thức một lần sẽ nhớ mãi hương vị đó.
Nhiều người nói, đến với Y Tý, khám phá văn hóa người Hà Nhì mà chưa thưởng thức vị bia thơm ngon này thì coi như là chưa tới.
Phan Phượng