Theo truyền thống, cứ vào ngày 6/6 âm lịch, đồng bào dân tộc Giáy ở Lai Châu lại cùng nhau tổ chức lễ hội Háu Đoong với nhiều hoạt động đặc sắc.
Ngày 11/7 (tức ngày 6/6 âm lịch), UBND phường Quyết Thắng (thành phố Lai Châu, tỉnh Lai Châu) tổ chức Lễ hội Háu Đoong năm 2024.
Trên địa bàn tỉnh Lai Châu, dân tộc Giáy có khoảng 14.000 người, sinh sống rải rác tại 8/8 huyện, thành phố. Riêng tại thành phố Lai Châu, phường Quyết Thắng là một trong hai nơi (cùng với xã San Thàng) tập trung đông người Giáy sinh sống.
Lễ vật cúng rừng được bày xung quanh gốc cây cổ thụ
Người Giáy gắn bó với sản xuất nông nghiệp, họ trồng lúa, ngô trên các mảnh ruộng tương đối bằng phẳng. Trong quan niệm của người Giáy, vạn vật hữu linh, đất có thần đất, rừng có thần rừng, sông có thần sông.
Trong đó, thần rừng được coi là vị thần linh liêng nhất, che chở cho dân làng trong cuộc sống hàng ngày. “Háu Đoong” theo tiếng Giáy là vào rừng cúng thần rừng. Lễ hội Háu Đoong cũng là lễ hội được người Giáy coi trọng nhất trong các lễ hội trong năm.
Theo ông Hoàng Chí Tình, Bí thư Đảng ủy phường Quyết Thắng, từ xưa đến nay, người Giáy vẫn duy trì tổ chức lễ Háu Đoong tại khu rừng cổ thụ của bản. Nơi cúng thần rừng có thể ở gốc cây to hay hòn đá lớn trong rừng.
Đặc biệt, vì thần rừng là vị thần linh liêng nhất, nên người dân địa phương đều phải có trách nhiệm bảo vệ rừng, không ai được tự tiện chặt phá rừng. Đây là truyền thống từ xưa, được lưu truyền từ đời này sang đời khác.
Cũng như phần lớn các lễ hội khác, Lễ hội Háu Đoong gồm 2 phần: Phần lễ và phần hội. Theo thông lệ, phần lễ năm nay gồm lễ khai mạc và lễ cúng rừng được tổ chức bên gốc cây cổ thụ tại khu rừng cấm ở bản Nậm Loỏng 1, phường Quyết Thắng.
Thầy cúng thực hiện nghi thức buộc chỉ cổ tay cầu may mắn
Người chủ trì lễ cúng là bậc cao niên uy tín trong cộng đồng. Lễ vật cúng rừng là một con lợn chừng 30kg và 5 con gà, được bày quanh gốc cây cổ thụ. Trước khi thầy cúng làm lễ, ngay từ sáng sớm, đại diện các gia đình đã đến quét dọn địa điểm cúng và mổ lợn, gà làm lễ vật.
Sau khi lễ vật cúng rừng được bày ra, giọng thầy cúng vang lên, hòa vào không gian của khu rừng, mời các thần linh chứng giám; xin thần linh bảo hộ cho dân bản những điều tốt đẹp.
Lễ cúng rừng của dân tộc Giáy được tổ chức lúc trời đất giao hoà, vạn vật sinh sôi nảy nở. Sau lễ cúng, bữa cơm cộng đồng được tổ chức vui vẻ, ấm cúng. Mọi người thống nhất thời gian cấm bản, đồng bào sẽ không đi lao động sản xuất từ 2 đến 3 ngày.
Thầy cúng Tảo Thị Tính (phường Quyết Tiến, thành phố Lai Châu) cho biết, đối với người Giáy lễ hội Háu Đoong không chỉ cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, vật nuôi sinh sôi nảy nở, không bị dịch bệnh; người dân khỏe mạnh, mọi nhà ấm no mà còn là dịp để người Giáy hướng về cội nguồn, truyền thống của dân tộc.
Ở phần hội, đồng bào Giáy mặc trang phục truyền thống đi chơi hội, hòa mình vào không gian của các trò chơi đi cà kheo, tó má lẹ, tó tòm, bịt mắt bắt vị; tham gia hội thi giã bánh giày, kéo co, cắt bánh phở…
Lễ hội Háu Đoong có ý nghĩa to lớn về tinh thần, góp phần nâng cao nhận thức của đồng bào các dân tộc ở địa phương trong việc cùng tôn trọng, bảo vệ thiên nhiên, coi rừng là cuộc sống, góp phần bảo vệ sinh thái bền vững, thắt chặt tình đoàn kết dân tộc.
Ông Hàng A Vàng, Chủ tịch UBND phường Quyết Thắng chia sẻ, Lễ hội Háu Đoong được tổ chức nhằm bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Giáy đồng thời gắn với phát triển du lịch. Lễ hội là dịp để nhân dân, du khách hiểu biết nhiều hơn về văn hoá dân tộc Giáy, từ đó, nâng cao ý thức trách nhiệm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, góp phần phát triển kinh tế – xã hội địa phương…
Hoạt động thi cắt bánh phở tại Lễ hội
Đến với Lễ hội Háu Đoong, du khách sẽ được trải nghiệm nhiều trò chơi dân gian đặc sắc, thưởng thức nhiều món ẩm thực hấp dẫn, tìm hiểu về con người và các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc Giáy ở vùng cao Tây Bắc.
Còn theo Bí thư Đảng ủy phường Hoàng Chí Tình, Lễ hội Háu Đoong không chỉ có ý nghĩa về tâm linh mà còn khẳng định vai trò, vị trí của cộng đồng gần gũi, hòa đồng với thiên nhiên. Trong tương lai, nếu được tỉnh Lai Châu đầu tư, khu rừng cấm cổ thụ ở bản Nậm Loỏng 1có thể trở thành điểm nhấn du lịch, là nơi sinh hoạt cộng đồng, sinh thái đặc sắc của đồng bào dân tộc Giáy.
Thế Vũ(Báo Nhà báo và Công luận)
