Bánh chưng đen đã trở thành món ăn rất đỗi quen thuộc đối với đồng bào vùng cao Lào Cai bởi nét đẹp về văn hóa. Đó là sự cảm tạ đất trời cho một năm mưa thuận, gió hòa; Là sự đoàn tụ, chia sẻ, yêu thương của mỗi gia đình sau một năm vất vả.
Bánh chưng đen đã có từ xưa, gắn với sự hình thành dân tộc Giáy, Tày và thường là công việc của phụ nữ. Tuy nhiên, cách đây khoảng 5 năm, bánh chưng này mới bước đầu trở thành sản phẩm hàng hóa khi được bán cho khách hàng khắp các tỉnh thành. Hiện nay sản phẩm đã có mặt ở một số nhà hàng, khách sạn các tỉnh thành phố lớn trong cả nước như Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng.
Bánh chưng đen trên địa bàn tỉnh Lào Cai khá phong phú và đa dạng. Với những nét riêng, đặc thù, chiếc bánh chưng đen Bắc Hà luôn có màu sắc, hương vị riêng biệt so với những sản phẩm nơi khác. Sự khác biệt đó đến từ việc lựa chọn nguyên liệu và bí quyết gia truyền của người Tày ở Bắc Hà. Bánh chưng đen được làm khá cầu kỳ, nguyên liệu phải được chọn kỹ, gồm gạo nếp, đỗ xanh, thịt lợn, lá dong, gia vị và đặc biệt phải có bột than từ cây lúc lắc hoặc loại rơm nếp làm cốm. Khâu quan trọng nhất chính là tạo màu đen cho bánh chưng. Người dân lựa chọn những cây lúc lắc trên rừng, chặt về phơi khô, đốt thành than rồi đem giã. Bột than được trộn đều với gạo nếp, đảo đều tay cho đến khi gạo quyện với bột than thành màu đen nhánh; khi dùng tay miết mạnh vào hạt gạo, nếu gạo vẫn giữ được màu đen thì đạt yêu cầu. Bánh trưng của dân tộc Tày, Giáy gói thường là bánh gù, hoặc dài, khi ăn sẽ chắc miếng bánh và dễ dàng cắt miếng rất ngon và đẹp mắt.
Thời gian luộc bánh chưng đen từ 10 đến 12 tiếng. Bánh chín dẻo quánh, nhân vàng ươm màu đỗ, thơm lừng mùi lá dong, thịt mỡ, hạt tiêu và mùi thơm đặc biệt của cây lúc lắc.
Khi thưởng thức, họ lấy chính sợi lạt quấn quanh thân bánh để cắt thành từng khoanh. Bánh chưng đen là thời gian sử dụng lâu hơn và khi ăn không bị nóng và đầy bụng so với bánh chưng khác, có thể để được từ 7 đến 10 ngày trong điều kiện trời mùa đông và 3-5 ngày trong điều kiện mùa hè.
Bánh chưng đen nay đã trở thành món ăn phổ biến mà bất cứ ai khi tới các khu du lịch của Lào Cai đều muốn mua về làm quà tặng người thân, bạn bè hay thưởng thức ngay.
Kim Anh
